In een land waar de zwaarte van een recente oorlog nog voelbaar is, doet zich sinds een jaar of vijftien een nieuw fenomeen voor: piramides. Waren die er dan niet altijd al? Dat is precies de vraag. De reguliere wetenschap noemt het fabeltjes, maar met (semi-?) wetenschappelijke metingen tracht men hier aan te tonen dat er van alles aan de hand is, inclusief onderaardse gangenstelsels met genezende energetische krachten. Wij gingen op onderzoek uit. Niet met wetenschappelijke apparatuur, maar met ons alledaagse onderscheidingsvermogen en bescheiden meditatie-ervaring.
Een snelle check op Wikipedia maakte mij meteen sceptisch. Niet dat Wikipedia nou zo’n degelijke bron is, maar het verwijst de piramideclaim zonder enig voorbehoud naar het rijk der fabelen. Het noemt het een puur natuurlijk verschijnsel en heeft er zelfs jargon voor: flatirons. Als je wil weten wat dat zijn, er staan prachtige foto’s online van flatirons over de hele wereld. De flatirons bij Visoko, de bewuste locatie in Bosnië-Hercegovina, vind ik zelf dan niet eens zo overtuigend. De piramide van de zon is nog wel als piramide herkenbaar, maar die van de maan, de draak en de liefde lijken lukraak aangewezen op plekken waar dat meetkundig goed uitkomt om een perfect gelijkzijdige driehoek te vormen.
Maar de kritische internetposts worden ruimschoots overschaduwd door de blogs van vele enthousiastelingen en onderzoekers die ervan overtuigd zijn dat we hier te maken hebben met de restanten van beschaving van zo’n 30000 jaar geleden.
We hadden de wekker op vijf uur gezet om eerst maar eens de piramide van de zon te beklimmen. Vanuit ons onderkomen liep er een pad van 3,7 km richting de top. We hadden de omgeving nog niet echt verkend en na de eerste kilometer asfalt, bedachten we dat we net zo goed de auto hadden kunnen nemen. Het pad was meer een weg. Bovendien verscheen de zon al spoedig boven de kim. Maar goed, het was goed te lopen in de stilte en de ontluikende wereld boven Visoko.
De top was niet eenduidig zoals je kent van Gizeh. Eerder rommelig. Er stond een vlag en MAPS.ME (app) gaf een locatie als top waar het alweer afliep. Ook stond er een ruïne van een kasteel uit de Middeleeuwen. We waren niet de eersten daarboven. Er zat al iemand te mediteren op de gerenoveerde muur van de ruïne. We gingen er ook in kleermaker zitten en verzonken in stilte. Zeker een uur zaten we daar. Zonder moeite. Zonder afgeleid te worden. Met relatief veel focus en veel innerlijke rust. Oké, we hadden er al een aantal weken ontspannende vakantie op zitten en met zo’n wijds uitzicht in de vroege morgen is het altijd goed mediteren. En toch: het voelde krachtig. Alleen van levitatie konden we niet spreken.
We liepen weer omlaag, liepen het labyrinth aan de voet van de piramide, en kochten een geitenvachtje en wat sieraden bij een alleraardigst meisje met haar moeder die hun waar net hadden uitgestald. Zij vroeg ons of we al in de tunnels waren geweest en gaf de gouden tip: zorg dat je er om 8 uur bent, want dan kun je er mediteren en zijn er nog niet zoveel toeristen. Vervolgens trachtten we de piramide van de liefde te vinden, maar die bleek op een privé-terrein met hek gelokaliseerd. Daarna koffie en elders nog een schapenvachtje gekocht en de verdere afdaling aanvaard. We voelden ons ontspannen en op een krachtige manier loom. Niet duf, maar aanwezig en toch wat vertraagd. Misschien omdat we vroeg waren opgestaan?
Na een dutje besloten we de middag naar Sarajevo te gaan. 30 km verderop. Het contrast was groot. Het ene toerisme is het andere niet. Souvenirstentjes, Ottomaanse snoepwinkels en heel veel horeca. Prachtige moskeeën en andere gebouwen. Het meeste al hersteld sinds de oorlog uit de jaren 90 van de vorige eeuw waarbij Sarajevo drie jaar lang belegerd is geweest door het Joegoslavische Nationale Leger. Maar er is ook de Nationale Galerie, achter een deur die je doet denken dat het gesloten is. Twee verdiepingen en na een half uurtje weer buiten. Dat strijd en heftigheid al langer deel uitmaakt van de volksaard hier, toonde een expo over het leven en werk van Dorde Andrejevic Kun in een jugendstil winkelpand met hoog plafond en ramen. We topten af met een expositie over de val van Srebrenica. Daarna waren we overprikkeld. De serene start van de dag waren we bijna weer vergeten. Het werd tijd om de huidige beschaving weer te verruilen voor die van lang geleden. Sowieso kun je je afvragen of de huidige tijd dat woord wel verdient.
De wekker om 7. Tijd voor een bezoek aan het park Ravne 2, waar de ingang van de tunnels zich bevinden. Dit blijkt het kloppende hart van het hele circus. In het park is een tennisbaan voor Djokovic, een frequent bezoeker. Er zijn labyrinthen en platforms voor ceremoniële samenkomsten. En heel veel informatiepanelen. Maar eerst liepen we over een straatje met souvenirkraampjes. De eerste blijkt al open om 7.30 uur. De verkoopwaar bestaat uit halfedelstenen in allerlei formaten, natuurlijke gezondheidsprodukten en doorzichtige kunststof piramides met koperen spiralen en gekleurde versiersels erin verwerkt. Het komt op mij wat kitscherig over, maar het gaat natuurlijk om de energetische werking. Er is ook een ticketloket, maar die gaat pas om 9 uur open. Moeten we dan toch als toerist naar binnen?
Dan pas zien we de locatie van de ingang van de tunnels. Daar lijken mensen in en uit te lopen. Bij de toegang liggen allemaal bouwhelmen. Verschillende mensen pakken een helm en lopen naar binnen. Soms groepen, soms enkelen. Waar is hier de kaartcontrole? Ik schiet iemand aan die mij in gebrekkig Engels met Duits accent vertelt dat je ook zo naar binnen kan om te mediteren en later je kaartjes kan kopen. Ja, voor meditatie zijn wij hier! Dus we pakken een helm en lopen vrij naar binnen.
Er heerst een serene stilte in de gangen. We voelen een beetje schroom, niet gewend zo ergens naar binnen te lopen. Maar dat verdwijnt snel. Overal zijn bordjes. Meditatieroute 1, 2 en 3. Bordjes met Exit (niet onbelangrijk zo blijkt). Bordjes met de afstand tot de uitgang. Bordjes om meditatieruimtes mee aan te duiden. Bordjes met ‘side-tunnel’ om aan te geven dat daar een nog niet uitgegraven tunnel bevindt. Bordjes met de hoogte van de boviswaarde (bovis is een niet door de wetenschap geaccepteerde maat voor het energieniveau van materie en kort gezegd: hoger is beter). Bordjes op plaatsen met een Schumanresonantie van 7,83 Hz om aan te geven dat het elektromagnetisch veld op die plek ideaal is voor fysieke mentale en spirituele ontwikkeling.
We komen bij een opvallend gevormde steen met bankjes er omheen en opnieuw bordjes ernaast. Het is een oud artefact, een ei-vormig keramisch block. Het zou kunstmatig vervaardigd zijn door verhitting en neergelegd op een plek waar een ondergrondse waterstroom plaatsvindt. Wij gaan zitten en leggen onze handen er op. Ik merk dat mijn scepsis is verdwenen en voel me goed op deze plek. Deze steen voelt als een goede vriend. Ik ga erbij zitten en ik hoef er niet meer weg.
Toch lopen we door. We komen bij nog zo’n steen. Maar dan vele malen groter. Plat, als een soort grote deksteen. Beetje gewelfd oppervlak. Met twee grote barsten er over. De naam is K-2. Er staan bankjes omheen. Bijna alle plekken zijn bezet. Sommigen hebben hun handen er op. Ook hier die rust en aandacht. Als het Bosnische gezin met vader, twee gehoofddoekte vrouwen en twee kinderen vertrekt, gaan we dichter bij de steen zitten en verzinken in onze innerlijke wereld. Mijn binnenruimte voelt groot en kalm. Dan komt er een groep de ruimte binnen, gaat eerbiedig zitten. Rugzakken gaan open en er verschijnen stenen. De stenen worden op K-2 gelegd. Verwondering neemt bezit van mij. Naast ons verschijnt een enorme - 30 cm is groot voor zo’n ding - geslepen bergkristallen obelisk uit een rugtas. Hij wordt zorgvuldig op K-2 geplaatst. Nog wat kleine steentjes plaatst de vrouw er bij. Steeds opnieuw verlegt zij de stenen. Wat een onrust bij deze dame. Die kan nog wel wat bezoekjes gebruiken aan deze tempel. Waarschijnlijk is het idee dat de kristal geladen worden met de energie van K-2. Ik heb het haar niet gevraagd. Maar ik merk ook hoe mild mijn gedachten zijn. Ik zou er nog uren kunnen zitten, onrust of niet bij deze vrouw.
Ook de informatie op de borden aan de wand intrigeert me. Dit keramiek genereert zuurstof. Ja, bedenk ik mij, iedere dag komen hier grote hoeveelheden toeristen en het wordt toch niet muf. Sterker, op sommige plekken ruikt het bepaald aangenaam. Maar misschien is het wierook. En er is maar één toegang. Dus de lucht circuleert niet makkelijk. Er staat zelfs een scheikundige reactievergelijking op het infobord. Onwillekeurig ga ik toch even checken of de vergelijking klopt. Uiteraard is dat het geval. In het keramiek zit kaliumsuperoxide ingebakken. Dat reageert met koolstofdioxide waarbij zuurstof vrijkomt. De stof wordt ook in de ruimtevaart gebruikt voor de zuurstofvoorziening. Mijn bescheiden scheikundige kennis vertelt mij dat dat betekent dat die stof ook kan opraken. Ik besluit ChatGPT er toch even op na te slaan en inderdaad, de reactie is alleen omkeerbaar met gebruik van veel energie. ChatGPT: “Om kaliumsuperoxide (KO₂) terug te vormen uit kaliumcarbonaat (K₂CO₃), zou een zeer specifieke reeks chemische processen nodig zijn, vaak onder hoge temperaturen en druk of door elektrochemische methoden.” Misschien dat die oude beschavingen daarvoor methoden
hadden, maar in deze tunnel zie ik dat niet gauw gebeuren. Blijft dus de vraag, hoeveel toerisme gaat deze steen kunnen verdragen of eigenlijk faciliteren? Of zijn er wellicht nog andere processen gaande waardoor deze tunnels zo onmiskenbaar verkwikkend verhelderend en fris zijn, en dan bedoel ik niet (alleen) de temperatuur.
We lopen verder. In een van de vele doodlopende gangen die tot meditatieruimte zijn gedoopt gaan we zitten. Opnieuw die enorme innerlijke ruimte. Ja, er is ook niets dat afleidt, afgezien de stappen van een passant of de adem van een mede-mediteerder in onze ruimte. Verder is er absolute stilte. Waar vind je dat nog? Misschien in een floating cabin? Dat is een van de dingen die ik nog eens wil doen. En in welke andere grot die ik bezocht heb, waren meditatieruimtes? Nooit eerder heb ik ondergronds zitten mediteren. Dus ja, waar kan ik het mee vergelijken? Zijn er überhaupt ondergrondse meditatieplekken op aarde? En hoe is daar de Boviswaarde en Schumanresonantie? Is dat weleens gemeten? Misschien is dat precies de reden dat kluizenaars en monniken zich zo graag in grotten terugtrekken?
Het wordt tijd voor koffie. De uitgang is door de bordjes gauw gevonden. Buiten gekomen blijken we 2,5 uur binnen te zijn geweest. We voelen ons ontspannen en wakker. Op het terras spreekt Bert ons aan. Hij hoorde dat we Nederlands spraken en is alleen in het gebied voor tien dagen omdat hij en zijn vriendin wat persoonlijke ruimte nodig hadden. Hij komt erbij zitten en vertelt dat het toch niet de bedoeling is om zonder kaartje naar binnen te gaan. Je moet juist eerst een rondleiding volgen met een gids die je uitleg geeft over alle bordjes en waar je wel en niet kunt gaan zitten mediteren. Ik glimlach innerlijk.
We vertellen Bert over ons bezoek aan Sarajevo en de nog voelbare zwaarte van de oorlog. Hij weet daar niet veel van, vertelt hij. Ik schatte hem toch niet veel jonger in dan ik, dus ben enigszins verbaasd, waarop ik hem wat geschiedenis uit de doeken doe. Geloof je dat?, vraagt hij. Eerst verrast zijn vraag me. Ik vertel dat ik niet zoveel reden zie om mijn kennis over de oorlog in Joegoslavië in twijfel te trekken. Maar zijn vraag doet mij realiseren dat deze plek mensen aantrekt die bereid zijn al het gangbare in twijfel te trekken en het onwaarschijnlijke te geloven.
En ik? En wij? Ik voel me uitgedaagd door deze plek. Voor mij is het zonneklaar dat er beschavingen voor ons waren die vaardigheden hadden waar wij nu geen kennis van hebben. Nog steeds snappen we niet werkelijk hoe de piramides in Egypte en Zuid-Amerika vervaardigd hebben kunnen zijn. We kunnen glimlachen over het kennisniveau van een paar honderd jaar geleden. Maar waarover worden wíj uitgelachen honderd jaar verder? Hoe mooi is het om te durven niet te weten? Wat dat betreft stelt de wetenschap mij vaak teleur als het weer eens nieuwe ontdekkingen al te gemakkelijk opzij schuift. Is de wetenschap niet juist gebaat bij telkens waarlijk opnieuw te kijken?
En wat ik hier aantref? Ik verheug me over een plek met zoveel vertrouwen. De volgende dag willen we het gebied verlaten, maar niet zonder eerst te mediteren in de tunnels. Om 7.30 uur lopen we de ingang is. Geen controle, niets. Het is rustig en opnieuw sereen. Eerst voel ik wat onrust door mijn nieuw opgedane kennis dat we wel degelijk een kaartje zouden moeten hebben. Maar ik laat het al snel varen. We willen weer naar K-2. Maar hoe we ook lopen en zoeken, K-2 laat zich niet meer vinden. We zijn als Pim, Frits en Ida in de aflevering waarin zij verdwalen in de grotten van Han. Dan geven we het op en gaan zitten in een doodlopende gang cq meditatieruimte. Wat is mediteren een zalige bezigheid in deze stilte. Daar is helemaal geen K-2 voor nodig. Geen moment word ik slaperig en mijn binnenruimte lijkt immens. Als we weer tot koffie besluiten, we hebben nog een lange reis voor de boeg, zijn we ongemerkt ruim een uur verder.
Het zelfde terras als gisteren met wat slappere koffie. Net als gisteren klinkt er geregeld een motorzaag. Af en aan loopt een man met kruiwagen. Hij brengt planken en boomstammen de tunnels in. Nieuw gangen worden uitgegraven. Steeds meer toeristen verzamelen voor het ticketkantoortje. Er zijn mensen die elkaar hun aanwinsten tonen, vooral de kunststof piramides. Er zijn Engels sprekende groepen van verschillende nationaliteiten die zich opmaken voor een volgend bezoek. Dan verschijnt er een man met een hoed in de winkelstraat. Hij is hier duidelijk middelpunt. Hier en daar geeft hij een hand, gaat met mensen op de foto. Ik herken hem: het is Osmanagich, de aanstichter van dit hele circus. Hij is degene die grote delen van de omgeving heeft aangekocht, deels zelfs heeft drooggelegd en afgegraven om dit archeologische park mogelijk te maken. Dat is niet zonder kritiek gegaan, maar daar heeft deze persoon zich niets aan gelegen laten liggen. Ik kan er van alles van vinden. Maar hoe dan ook, wat een toewijding heeft deze man, wat een overtuiging en manifestatiekracht. Ja, je zou hem kunnen zien als de verpersoonlijking van wat er kan gebeuren als je ergens werkelijk in gelooft.
Dus? Conclusie? Hoax of geen hoax? Zijn die piramides en tunnels nu overblijfselen van oude beschavingen of niet? Je kunt je afvragen of het er toe doet. Als je de tunnels ingaat zonder je scepsis te laten varen, ervaar je niets, manifesteer je niets. Als je bereid bent de stilte toe te laten, kun je diepte ervaren, een innerlijk domein waar nog zó veel te ontdekken valt. Dikke kans dat eerdere beschavingen, zonder de afleidingen van de huidige tijd, daar veeeel beter in waren. Feit is dat deze plek mensen samenbrengt die daar nieuwsgierig naar zijn, die zich openen en zich verwonderen. Een oude leraar van mij zei al dat een plek heilig is als wij er zodanig mee omgaan. Ziedaar de kracht van manifestatie.
Commentaires